گلچین ضرب المثل های فرانسوی بخش 6

گلچین ضرب المثل های فرانسوی

بخش 6

Quand il n’y a point de vent chacun sait naviguer

When there is no wind every man is a pilot

باد وقتی که نیاید هرکسی یک ناخداست

Quand la cage est faite l’oiseau s’envole

When the cage is ready the bird is flown

وقتی قفس حاضر شود دیگر پرنده پر زده

Quand la porte est basse il faut se baisser

When the door is low one must stoop

در که کوتاه است می باید سرت را خم کنی

Quand l’arbre est tombé tout le monde court aux branches

When the tree is down everybody runs to the branches

به محض این که درختی به خاک می افتد

همه به جانب سرشاخه های او بدوند

Quand l’aveugle porte la bannière, mal pour ceux qui marchent derrière

When the blind man carries the banner, woe to those who follow

کور هر موقعی علمدار است

وایِ آنان که در پی اش بروند

Quand on a des filles on est toujours berger

He who has daughters is always a shepherd

مرد اگر دخترکانی دارد

دائماً شغل شبانی دارد

Quand on est bien il faut s’y tenir

When you are well off keep as you are

زمانی که آسوده ای از فشار

بکوش و همان گونه خود را بدار

Quand on parle du loup, on en voit la queue

Talk of the wolf and you see his tail

از گرگ بگو تا که دمش را بینی

Quand tous péchés sont vieux l’avarice est encore jeune

When all other sins are old avarice is still young

وقتی که گناهان همگی پیر شوند

آنگاه طمع باز جوان است هنوز

Qui a bonne tête ne manque pas de chapeaux

A good head does not want for hats

سری خوب لنگ کلاهی نماند

Qui a bu boira

He who has drunk will drink

هرکسی می خورده باشد باز هم می می خورد

Qui a compagnon a maître

He who has a companion has a master

هرکه یک همنشین و همدم داشت

لابد ارباب و سروری هم داشت

Qui a de l’argent a des pirouettes

He who has money has capers

هرکه پول وپله ای دارد او

جست وخیزی بنماید که نگو

Qui a froid souffle le feu

Let him who is cold blow the fire

بگذار همان کسی که سردش شده است

بنشیند و خود فوت بر آتش بکند

Qui a la bourse pleine prêche au pauvre

He who has his purse full preaches to the poor man

طرف با جیب هایی مملو از زر

برای بی نوایی رفته منبر

Qui a tête de cire ne doit pas s’approcher du feu

He that hath a head of wax must not approach the fire

کسی که سر از موم دارد نباید

که هرگز به نزدیک آتش بیاید

Qui attend les souliers d’un mort risque d’aller pieds nus

He who waits for a dead man’s shoes is in danger of going barefoot

کسی که منتظر کفش مرده ای بنشست

برای او خطر پا ماندن هست

Qui cache peut trouver

He that hides can find

هرکسی پنهان نماید می تواند تا بیابد

Qui cesse d’être ami ne l’a jamais été

He never was a friend who has ceased to be one

مطلقاً دوست نبوده آن فرد

که کنون دوستی اش را ول کرد

Qui commence et ne parfait, sa peine perd

He who begins and does not finish loses his labour

هرکه آغاز کند، لیک به پایان نبرد

حاصل زحمت و رنجش همه بر باد فناست

Qui court deux lièvres, n’en prendra aucun

He that hunts two hares will catch neither

او که دنبال دو خرگوش دود

صاحب هیچ کدامش نشود

Qui crache contre le ciel, il lui tombe sur la tête

Who spits against heaven, it falls on his head

هرکسی رو به آسمان تف کرد

تف او روی کله اش افتد

Qui craint de souffrir, souffre de crainte

He who fears to suffer, suffers from fear

گر ز رنج می ترسد، او ز ترس در رنج است

Qui dit averti, dit muni

Forewarned, forearmed

هرکه هشدار به او داده شده

گویی از پیش مسلح شده است

Qui doute ne se trompe point

Who doubts errs not

هرکسی شک بکند هیچ خطایی نکند

Qui écoute aux portes, entend plus qu’il ne désire

He who listens at doors hears more than he desires

هرکسی که پشت در گوش ایستد

بیش تر از میل خود خواهد شنید

Qui en dit du mal, veut l’acheter

He who dispraises a thing, wants to buy it

هرکسی که بر سر جنس می زند خریدار است

Qui épargne le vice, fait tort à la vertu

He who spares vice wrongs virtue

به رذیلت چو رحمت آورده

به فضیلت بسا که بد کرده

Qui femme a, noise a

He that hath a wife is sure of strife

آن مرد که یک عیال دارد

البته که داد و قال دارد

Qui femme croit et ne mène, son corps ne sera jamais sans peine

He who trusts a woman and leads an ass will never be free from plague

هرکه دل در وفای یک زن بست

یا که افسار یک الاغ به دست

گیرد، از دردسر نخواهد رست

Qui juge entre deux amis, perdra l’un ou l’autre

He who judges between two friends loses one of them

هرکه قاضی شود میان دو دوست

یکی از آن دو دوست باخت اوست

Qui mal cherche, mal trouve

Harm watch harm catch

هرکه دنبال زیانی می رود می گیردش

Qui menace, a peur

He who threatens is afraid

او که تهدید کند می ترسد

Qui monte la mule, la ferre

He who rides the mule shoes her

هرکسی قاطرسواری می کند

نعل قاطر را خود او می زند

Qui mouche trop son nez, en tire du sang

Who blows his nose too hard makes it bleed

هرکه خیلی سفت و محکم فین کند

او دماغ خویش را خونین کند

Qui n’amorce pas son haim, pèche en vain

He who does not bait his hook fishes in vain

هرکه بر قلاب خود طعمه نبست

کار ماهیگیری اش بیهوده است

Qui naquit chat, court après les souris

Who is born of a cat will run after mice

از دل گربه آنچه زاده شود

او به دنبال موش ها بدود

Qui n’a rien, ne craint rien

He who has nothing fears nothing

کسی که هیچ ندارد ز هیچ چیز نترسد

Qui n’a santé, n’a rien

He who has not health has nothing

گر تن سالم ندارد یک نفر

او ندارد کلهم چیزی دگر

Qui ne gagne, perd

He who does not gain loses

ضرر می کند او که سودی ندارد

Qui ne hasarde rien, n’a rien

Nothing venture, nothing have

انسان بدون ریسک به چیزی نمی رسد

Qui ne peut mordre, ne doit pas montrer les dents

Don’t show your teeth if you can’t bite

وقتی توان گاز گرفتن نداشتی

دندان خویش را به خلایق نشان نده

Qui ne sort que de jour, n’a que faire de lanterne

He who goes abroad by day has no need of a lantern

کسی که روز پا در ره گذارد

نیازی هم به فانوسی ندارد

Qui ne souffre pas seul, ne souffre pas tant

Company in distress makes trouble less

آن زمانی که گرفتاری

همنشین و همدم و یاری

دور و اطرافت اگر باشد

مشکلات کم تری داری

Qui perd, pèche

He who loses sins

گناه می کند آن آدمی که می بازد

Qui plus sait, plus se tait

Who knows most says least

هرکه علمش بیش تر باشد کلامش کم تر است

?Qui pourrait vivre sans espoir

?Who could live without hope

چه کسی هست کو بدون امید

بتواند که زندگی بکند؟

Qui prend femme, prend maître

He who takes a wife takes a master

مردی که همسر گیرد او

ارباب و سرور گیرد او

Qui prend une femme pour sa dot, à la liberté tourne le dos

Who wives for a dower, resigns his own power

او که برای جهاز همسری آورده است

از همۀ قدرتش صرف نظر کرده است

Qui prête à l’ami, perd au double

Who lends to a friend loses doubly

وقتی کسی به دوست خود قرض داده است

انگاری او دو بار پیاپی دهد ز دست

Qui quitte sa place, la perd

He who quits his place loses it

تا که جای یک نفر خالی شود

جای او البته از دستش رود

Qui reste dans la vallée ne passera jamais la montagne

He that stays in the valley will not get over the hill

چون که در دره بماند یارو

قله را فتح نخواهد کرد او

Qui s’acquitte, s’enrichit

He who gets out of debt enriches himself

کل قرضش را اگر پس داد مرد

خویش را یک مرد ثروتمند کرد

Qui se couche avec des chiens, se lève avec des puces

He who lies down with dogs gets up with fleas

با سگا هرکی بخوابه با ککا بیدار می شه

Qui se détourne, évite le danger

He who turns aside avoids danger

هرکه راه خویش را کج می کند

از خطر البته دوری کرده است

Qui se fche, a tort

He who loses his temper is in the wrong

آن آدمی که خشم بگیرد مقصر است

Qui se marie par amours, a bonnes nuits et mauvais jours

He who marries for love has good nights and bad days

برای عشق اگر مردی ازدواج کند

شبان او خوش و خوب اند و روزهایش بد

Qui sème des chardons, recueille des épines

He who sows thistles reaps thorns

خار اگر مردی کاشت

تیغ برخواهد داشت

Qui sème, recueille

Who sows reaps

او که می کارد درو هم می کند

Qui se remue, Dieu l’adjue

God helps him who helps himself

همان کس را خدا یاری نماید

که او هم خویش را یاری نماید

Qui se ressemble s’assemble

Like will to like

هر چیز به سوی مثل خود خواهد رفت

Qui se sent galeux, se gratte

Let him that itches scratch himself

بگذار همان کسی که خارش دارد

با ناخن خویش خویشتن را خارد

Qui s’excuse, s’accuse

He who excuses himself accuses himself

کسی که عذر می خواهد خودش را متهم کرده

Qui terre a, guerre a

Whoso hath land hath war

هرکسی املاک دارد جنگ دارد

Qui tôt donne, deux fois donne

He gives twice who gives in a trice

دو بار می دهد آن کس که بی درنگ دهد

Qui tourmente les autres, ne dort pas bien

He who torments others does not sleep well

آزارگر مردم آسوده نمی خوابد

Qui va chercher de la laine, revient tondu

He who goes to collect wool may come back shorn

می رود پشم بچیند، اما

ای بسا پشم خودش چیده شود

Qui va et retourne, fait bon voyage

Who goes and returns makes a good journey

هرکسی می رود و می آید

سفر خوب و درستی کرده

Qui veut apprendre à prier, aille souvent sur la mer

If a man would learn to pray let him go often to sea

بگذار که بسیار به دریا برود

هرکس که بخواهد که دعاخوان بشود

Qui veut être riche en un an, au bout de six mois est pendu

He who wants to be rich in a year is hanged at six months’ end

هرکه می خواهد که یک ساله شود یک پولدار

او سر شش ماه قطعاً می رود بالای دار

Qui veut noyer son chien, l’accuse de rage

A man who wants to drown his dog says he is mad

مدعی گردد سگش هار است مرد

هر زمان خواهد که او را غرق کرد

Qui veut prendre un oiseau, qu’il ne l’effarouche

To scare a bird is not the way to catch it

ترساندن پرنده راه گرفتنش نیست

Qui veut tenir nette maison, il n’y faut prêtre ni pigeon

He that would keep his house clean must not let priest or pigeon into it

کسی که خانۀ خود را تمیز می خواهد

به هیچ وجه نباید اجازه ای بدهد

کبوتری و کشیشی قدم بدان بنهد

Qui vient, est beau; qui apporte, est encore plus beau

Fair is he that comes, but fairer he that brings

او که می آید خوش است، اما

او که چیزی آورد خوش تر

Qui vit à compte, vit à honte

Who lives on the score has shame evermore

هرکسی با نسیه و با قرض زیست

شرم او را تا همیشه همدمی است

Qui vit longtemps, sait ce qu’est douleur

He who lives long knows what pain is

هرکسی مدت درازی زیست

خوب داند که درد و محنت چیست

Qui vivra, verra

Who lives will see

هرکسی زنده بماند بیند

Qui voit une épingle et ne la prend, vient un temps qu’il s’en repent

See a pin and let it lie, you’ll want a pin before you die

سوزنی پیدا کن، آن را برندار

آخرش محتاج یک سوزن شوی

Quoique fol tarde, jour ne tarde

Though the fool waits, the day does not

گرچه احمق منتظر می ماند، اما روز نه

برگرفته از کتاب گلچین ضرب المثل های فرانسوی؛ گزینش و ترجمه: مهدی

دختر خوشگلِ بی روبنده

ماده تاریخ پیشاپیش

بخشی از عارف نامه، سرودۀ ایرج میرزا